فهرست مطالب
مجله بوم شناسی کاربردی
پیاپی 47 (بهار 1403)
- تاریخ انتشار: 1403/08/11
- تعداد عناوین: 5
-
-
صفحات 1-15
اغلب بوم سازگان های آبی دنیا در حال از دست دادن درصد قابل توجهی از خدمات اکولوژیک خود می باشند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت اکولوژیک مصب رودخانه تجن با استفاده از شاخص نایگارد- پالمر در شش ایستگاه و دو فصل سرد و گرم انجام و نتایج منجر به شناسایی32 جنس متعلق به27 راسته و هشت رده از فیتوپلانکتون ها گردید. این پلانکتون ها به پنج شاخه Ochrophyta، Chlorophyta، Cyanophyta، Euglenophyta و Pyrrophyta تعلق داشته و از رده های Bacillariophyceae، Cyanophyta، Chlorophyta، Euglenophyta، Pyrrophyta هستند. بیشترین تعداد جنس های فیتوپلانکتونی شناسایی شده متعلق به رده Bacillariophyceae بوده و 13جنس مقاوم به آلودگی شناسایی شد. نتایج نشان داد وضعیت اکولوژیک مصب تجن بر اساس شاخص نایگارد- پالمر مطلوب نیست به طوری که شاخص وضعیت در هر دو فصل گرم و سرد، بسیارآلوده و بیش از 20 محاسبه شد. نتایج بررسی های میدانی نیز نشان داد، مصب رودخانه تجن متاثر از مخاطرات محیط زیستی متنوعی در دو مقیاس محلی و حوضه آبریز است. این مخاطرات سبب ایجاد شرایط نامطلوب در این زیستگاه شده، درنتیجه گونه های جلبکی در مصب تجن به سمت گونه های مقاوم تر به آلودگی تغییر یافته است. در مجموع می توان این شاخص را برای ارزیابی زیستی و اکولوژیکی سایر مصب ها در حوضه جنوبی دریای خزر توصیه نمود و برای کاهش عدم قطعیت از شاخص های مناسب دیگر، به صورت مکمل، استفاده کرد.
کلیدواژگان: شاخص زیستی، ارزیابی محیط زیستی، فیتوپلانکتون، مصب، حوضه جنوبی دریای خزر -
صفحات 17-29
پارک طبیعت پردیسان تنها رویشگاه طبیعی باقیمانده در تهران با 443 گونه گیاهی بومی خودرو است که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد اکولوژیک نیازمند مدیریت پایدار است. برآورد ردپای اکولوژیک روشی مناسب برای تعیین وضعیت اکولوژیک مناطق به منظور استفاده بهینه از آن ها است. پژوهش حاضر، ردپای اکولوژیک در پارک پردیسان را با استفاده از روش مولفه ای، کمی کرده است. بر این اساس ردپای اکولوژیک برای پنج فعالیت مصرفی برق، آب، گاز، ضایعات و غذا محاسبه شد و با محاسبه ظرفیت زیستی برای انواع مختلف زمین، شاخص های کسری و فشار اکولوژیک محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان داد که ردپای اکولوژیک برق، آب، گاز، ضایعات، غذا و کل به ترتیب 121970/15، 86/72، 0/00، 2585/88، 0/00 و 124642/75 و ظرفیت زیستی 438/47 هکتار جهانی است. منفی شدن تفاضل ظرفیت زیستی از ردپای اکولوژیک کل نشانگر آن است که در مجموع بخش مصرف، کسری اکولوژیک وجود دارد. باتوجه به اینکه فشار اکولوژیک در بخش های آب، پسماند و گاز در سطح یک (خوب) و در بخش های برق و غذا در سطح چهار (خیلی ضعیف) قرار گرفت؛ مدیریت پارک در مصرف آب، گاز و حجم ضایعات، عملکرد مناسب و در مصرف برق و غذا عملکرد ضعیفی داشته است.
کلیدواژگان: ظرفیت زیستی، کسری اکولوژیک، روش مولفه ای، مدیریت پایدار -
صفحات 31-45
جمعیت پرندگان در مقیاس جهانی به دلیل آشفتگی های ناشی از فعالیت های انسانی با کاهش شدیدی روبه رو شده است. در این پژوهش، کیفیت محدوده تالاب بین المللی چغاخور واقع در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از مناطق مهم بین المللی پرندگان، طی بازه 11 ساله با استفاده از مدل InVEST ارزیابی شد. بدین منظور، نقشه های کاربری و پوشش اراضی سال 1392 از سازمان جنگلها و مراتع و برای سال 1403 با استفاده از طبقه بندی تصاویر ماهواره لندست 9 به روش نظارت شده و الگوریتم جنگل تصادفی تهیه شد. نتایج نشان دهنده کاهش 20 درصدی کیفیت زیستگاه پرندگان کنار آبزی تالاب بین المللی چغاخور از سال 1392 تا 1403 بود. به علاوه، نتایج تغییر کاربری و پوشش اراضی، کاهش سطح منابع آبی، پوشش متراکم و متوسط مرتع و افزایش سطح کاربری های روستا و شهر، جاده و کشاورزی را نشان داد. به طور کلی نتایج پژوهش نشان داد که کاهش فراوانی اغلب گونه های پرنده کنار آبزی سرشماری شده در تالاب بین المللی چغاخور احتمالا می-تواند با کاهش کیفیت زیستگاه پرندگان طی 11 سال، مرتبط باشد که این امر ضرورت توجه بیشتر به احیا و بازسازی زیستگاه های پرندگان وابسته به تالاب را آشکار می کند.
کلیدواژگان: خدمات اکوسیستمی، پرنده، اکوسیستم تالابی، چهارمحال و بختیاری، مدل Invest -
صفحات 47-60
پهنه بندی مناطق تحت حفاظت راهکاری برای کاهش تعارضات بین اهداف مدیریتی متفاوت مانند حفاظت از تنوع زیستی به عنوان مهم ترین هدف و سایر اهداف فرعی نظیر بازسازی، گردشگری و کاربری پهنه های چندگانه و همچنین بسترسازی برای اتخاذ برنامه ها، اولویت ها و اقدامات مدیریتی می باشد. هدف این پژوهش، تخصیص پهنه های حفاظتی، بازسازی، گردشگری و چندگانه در پناهگاه حیات وحش عباس آباد با در نظر گرفتن تداخل حاصل از سایر پهنه ها برای چیدمان بهینه پهنه های به ظاهر ناسازگار، با استفاده از ارزیابی چند معیاره (Multi Criteria Evaluation, MCE) می باشد. در این پژوهش، برای استانداردسازی معیارها از مدل های فازی و برای تعیین وزن آنها از مدل وزن دهی بهترین-بدترین استفاده شد. نقشه های مطلوبیت هر کاربری بصورت مجزا با استفاده از روش میانگین وزنی مرتب شده و نقشه پهنه بندی با استفاده از روش تخصیص بهینه (Multi Objective Land Allocation, MOLA) اراضی تهیه گردید. براساس نتایج، مطلوبیت نهایی پهنه ها در این مطالعه بین صفر (کمترین مطلوبیت) و یک (بیشترین مطلوبیت) قرار دارد. در منطقه مورد نظر میانگین مطلوبیت پهنه های حفاظتی0/82، بازسازی و احیا 0/98، گردشگری 0/82 و چندگانه 0/84 بوده است. نتایج پژوهش حاضر می تواند به عنوان الگویی جهت برنامه ریزی و اولویت بندی استفاده های سرزمین، در مناطق تحت حفاظت، مورد توجه قرار گیرد.
کلیدواژگان: مناطق حفاظت شده، تخصیص بهینه اراضی، میانگین وزنی مرتب شده، روش وزن دهی بهترین - بدترین -
صفحات 61-78
آلودگی ناشی از تردد خودروها از احتراق ناقص، ساییدگی لنت، و فرسایش سطوح جاده حاصل می شود. هدف از این تحقیق تعیین غلظت نیکل و کروم در خاک حاشیه جاده شادمهر- گناباد در استان خراسان رضوی، ارزیابی کیفیت خاک و بررسی تاثیر تردد خودروها بر غلظت این عناصر بود. نمونه های خاک از سه ایستگاه پلیس راه گناباد، پلیس راه شادمهر و محور فیض آباد برداشت گردید. بیشترین غلظت کروم و نیکل در ایستگاه فیض آباد به ترتیب 212/75 و 194 میلی گرم بر کیلوگرم در پاییز و 143/25 و 159/25 میلی گرم بر کیلوگرم در زمستان بود. طبق نتایج شاخص ریسک اکولوژیک بالقوه و شاخص ریسک، میزان سمیت بیولوژیک کروم و نیکل در کلاس کم خطر قرار داشت. آزمون های تجزیه و تحلیل واریانس و پیرسون حاکی از همبستگی معکوس کروم و نیکل با فاصله از جاده (p<0/05) بودند. نتایج شمارش خودروها با فیلم برداری نشان داد که حجم خودروهای عبوری در پلیس راه شادمهر نسبت به دو ایستگاه دیگر بیشتر بود. میانگین غلظت کروم (74/41 میلی گرم بر کیلوگرم) و مقادیر نیکل (73/79 میلی گرم بر کیلوگرم) در خاک، از میانگین جهانی و میانگین خاک های خراسان رضوی بیشتر بود. این تحقیق نشان داد که آلودگی خاک این منطقه به دلیل تاثیر همزمان تردد خودروها و منشاء زمین شناختی است.
کلیدواژگان: عناصر سمی، وسایل نقلیه، فاکتور آلودگی، شاخص ریسک اکولوژیک
-
Pages 1-15
Most of the world's aquatic ecosystems are experiencing a substantial decline in their ecological services. This research was conducted to investigate the ecological condition of the Tajen estuary using the Nygaard-Palmer index at six stations during both cold and warm seasons. The results led to the identification of 32 genera belonging to 27 orders and 8 classes of phytoplankton. The identified phytoplanktons were classified into five orders: Ochrophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta, and Pyrrophyta. The highest species richness was observed in Bacillariophyceae. Thirteen genera that are tolerant to pollution were identified, and the results indicated that the ecological condition of the Tajen estuary is undesirable, with a status index calculated as very polluted, exceeding 20 in both warm and cold seasons. Field investigations also revealed that the Tajen estuary is affected by various environmental hazards at both local and catchment scales. These hazards have created unfavorable conditions and pressure on this habitat, resulting in a shift towards more pollution-tolerant species within the estuary. Overall, this index can be recommended for the biological and ecological assessment of other estuaries in the southern Caspian Sea basin. To reduce uncertainty, other suitable complementary indices may also be employed.
Keywords: Biological Index, Environmental Assessment, Phytoplankton, Estuary, Southern Caspian Sea Basin -
Pages 17-29
Pardisan Nature Park, the last remaining natural habitat in Tehran and home to 443 indigenous plant species, requires sustainable management due to its unique ecological characteristics. Estimating the ecological footprint is an effective method for assessing the ecological status of areas to ensure their optimal use. This study has calculated the quantitative ecological footprint of Pardisan Park using the component method. The ecological footprint was calculated for five consumption activities: electricity, water, gas, waste, and food. The biological capacity of different land types; along with ecological deficit and intensity indices were calculated.The results indicate that the ecological footprints for electricity, water, gas, waste, food, and the total are 121970.15, 86.72, 0.00, 2585.88, 0.00 and 124642.75, respectively. The biological capacity is measured at 438.47 hectares. The difference between the biological capacity and the total ecological footprint suggests an ecological deficit in the consumption sector. The ecological pressure index footprint intensity in the water, waste, and gas sectors is rated at level one (good), while electricity and food are rated at level four (very poor). Hence, park management has demonstrated efficiency in the consumption of water, gas, and waste, but has shown weaknesses in the consumption of electricity and food.
Keywords: Biological Capacity, Ecological Deficit, Component Method, Sustainable Management -
Pages 31-45
Globally, bird populations are experiencing a significant decline due to disruptions caused by human activities. The Chahakhoor International Wetland, as one of the important bird areas, is located in Chaharmahal and Bakhtiari Province. In this study, we evaluated the habitat quality of Chahakhoor over an 11-year period using the InVEST model. Land use and land cover maps for 2013, obtained from the Forests and Ranges Organization, and for 2024 were prepared using Landsat 9 image classification, employing a supervised method and the random forest algorithm. The results showed that habitat quality for waterbirds in this wetland declined by approximately 20% from 2013 to 2024. Additionally, changes in land use and land cover indicated reductions in water resources, dense vegetation, and average pasture land, while areas allocated for villages, cities, roads, and agriculture increased. Overall, our findings suggest that the decline in the abundance of many surveyed waterbird species in Chahakhoor Wetland is likely associated with the decline in the habitat quality over the 11-year period. This highlights the urgent need for conservation initiatives aimed at restoring and protecting this wetland, which supports bird populations.
Keywords: Ecosystem Services, Birds, Wetland Ecosystem, Chaharmahal, Bakhtiari Province, Invest Model -
Pages 47-60
Zoning of protected areas is an effective solution for reducing conflicts between various objectives, such as prioritizing conservation while also addressing secondary goals like rehabilitation, tourism, and multiple-use zones. Achieving these objectives is not feasible without zoning. This study aimed to allocate areas for conservation, rehabilitation, tourism, and multiple-use zones within the Abbasabad Wildlife Sanctuary, considering the interactions among different zones to optimize the arrangement of incompatible areas through multi-criteria evaluation method. Fuzzy models were used to standardize criteria, and Best-worst Weighting Model (BWM) was used to determine their weights. Suitability maps for each land use were prepared separately using the Ordered Weighted Average (OWA) method, while the zoning map for optimal land allocation was created using the multi objective land allocation (MOLA). The results indicated that the final suitability of the designated zones ranged from zero (the lowest suitability) to one (the highest suitability). The suitability scores for conservation, rehabilitation, tourism, and multiple zones were 0.82, 0.98, 0.82, and 0.84, respectively. The findings of this research can be used as a model for planning and prioritizing land use in protected areas.
Keywords: Protected Areas, Best-Worst Weighting Method, Multi Objective Land Allocation, Ordered Weighted Average -
Pages 61-78
Pollution caused by traffic is the result of incomplete combustion, wear of pads, and erosion of road surfaces. The purpose of this research was to determine the concentration of nickel and chromium in soil along the road of Shadmehr-Gonabad, in Khorasan Razavi, to evaluate the soil quality and effect of traffic on the concentration of elements. The results showed that the highest concentration of chromium and nickel in Faiz Abad station was 212.75 and 194 mg/kg in autumn and 143.25 and 159.25 mg/kg in winter, respectively. According to the results of the Potential Ecological Risk Index and the Risk Index, the biological toxicity of the elements was in the low-risk class. ANOVA and Pearson's analysis tests indicated the correlation between chromium and nickel with the distance from the road inversely and significantly (p< 0.05). The results of counting the cars using video showed that the number of passing cars at Shadmehr police station was more than the other stations. The average concentration of chromium (74.41 mg/kg) and nickel (73.79 mg/kg) were higher than the global soil average and the average soil of Khorasan Razavi. This research showed that high pollution is due to the simultaneous effect of traffic and geological origin.
Keywords: Toxic Elements, Vehicles, Pollution Factor, Ecological Risk Index